Inleiding
Met 7 boeken op ontdekkingsreis door Portugal. Tijdens een mooie vakantie leer je dit prachtige land natuurlijk het beste ontdekken en kennen. Maar onder het genot van een goed glas Portugese wijn en het lezen van een goed boek over Portugal kom je alvast goed in de vakantiestemming. In deze blog laten we jullie kennismaken met een mix van 7 boeken over Portugal. Een kroniek van een dorp, een misdaadroman, een kookboek, een recente geschiedenis van Portugal, een verhalenbundel, een tijdreis van noord naar zuid en een roman over een antiekhandelaar en een kunstenares. In de eerste plaats willen we jullie interesse wekken om deze fantastische boeken te gaan lezen, maar vooral ook jullie om jullie te stimuleren dit mooie land beter te leren kennen.
Schrijvers zoals Gerrit Komrij en J. Rentes de Carvalho schetsen in hun boeken “Vila Pouca” en “Portugal, de bloem en de sikkel”, een levendig beeld van het moderne Portugal. Fernando Pessoa, een van de bekendste Portugese schrijvers, neemt je in het boek “De bedelaar en andere verhalen” op een onnavolgbare wijze mee in zijn fantasieën en houd je een spiegel voor. Robert Wilson schrijft een spannende misdaadroman “Zo maar een moord in Lissabon”. Dit boek speelt zich af n het Lissabon van de eeuwwisseling, maar ook in de tweede wereldoorlog waar tussen de nazi’s en de geallieerden de slag om het wolfraam wordt gevoerd. Een kennismaking met Portugal is onmogelijk zonder een kijkje in de Portugese keuken. In haar boek “De Portugese keuken” laat Edite Vieira je met veel mooie recepten kennis maken met de schoonheid en veelzijdigheid van de Portugese kookkunst. Lieke Noorman geeft in acht bijdragen een prachtig inzicht in het hedendaagse Portugal met aandacht voor “goede en niet zo goede oude tijden” en het verleden dat nog steeds zo zijn stempel drukt op het Portugal van vandaag. Gert-Jan van den Bemd zorgt er met zijn roman voor dat je na het lezen van de roman “Branco & Julia” direct naar Lissabon wil om de hoofdpersonen te ontmoeten.
“Vila Pouca”
een kroniek van een dorp door Gerrit Komrij
Gerrit Komrij, een Nederlandse schrijver, was een van de eersten die samen met zijn man Charles in 1984 verhuisden naar het noorden van Portugal. Na een viertal jaren in Tras os Montes te hebben gewoond verhuisden zij naar Vila Pouca da Beira, een klein dorpje in Midden Portugal (Beiras) aan de voet van de Serra da Estrela. Gerrit was een bekende verschijning in de streek. Op alle markten was hij aanwezig en een goede klant van de boekenkraampjes. Charles sjouwde tassen vol met boeken mee naar hun riante huis, waar Gerrit een gigantische bibliotheek opbouwde.
Vila Pouca da Beira
In 2008 schreef hij Vila Pouca, een kroniek van een dorp. Vila Pouca da Beira is een klein karakteristiek dorp in Midden Portugal (Beiras). Het gewone volk woont in kleine arbeidershuisjes aan de hoofdstraat, een kleine doorgaande weg. De rijken wonen in hun grote geornamenteerde huizen net buiten het dorp. De dorpsoudsten zitten hun tijd te verdrijven voor de deur van hun kleine huisje of drinken hun koffie of glaasje wijn in het plaatselijke café. De mannen werken voornamelijk in de bouw en de vrouwen doen het zware werk op het land en zorgen er voor dat het huishouden draaiende blijft. In Vila Pouca da Beira was Komrij zelf een van de “rijken” uit het dorp, hoewel hij zeker geen onderdeel uitmaakt van de kongsi tussen de “kerk” en de “notabelen”.
Als een buitenstaander observeert hij vanuit de hoogte het leven in het kleine dorp. Vanuit zijn prachtige landhuis met schitterende tuin, goed onderhouden door de tuinman, keek hij neer op het leven dat zich aan hem voorbij trok en schrijft er over. Op zijn licht cynische maar onnavolgbare manier geeft hij een levendige inkijk in het dorpsleven op het platteland in Midden Portugal in het begin van de 21e eeuw. Iedereen die in Portugal woont of werkt zal de verhalen herkennen. De verfijnde bureaucratie die je af en toe tot waanzin drijft, maar waar je uiteindelijk altijd je papieren krijgt. De landeigenaar Marques, die na de Anjerrevolutie naar de stad is gevlucht. En die nog steeds vol minachting neerkijkt op het “gewone” volk. De hoge heren die zich na het feest afzonderen van het plebs om van hun bacchanaal te genieten. De aristocraten, die als “geschenk” een bijdrage willen leveren aan de restauratie van de kapel op voorwaarde dat de lokale bevolking de andere helft bijdraagt door hun spaarpotten leeg te schrapen. De corrupte Alves Gonçalves die je tegen betaling binnen enkele dagen een rijbewijs levert.
Maar hij beschrijft ook het Portugal waar ik steeds meer van houd. Het platteland waar in het plaatselijke Café de Alentejano van Conçeiçao nog iedereen komt om zijn glaasje wijn of kopje koffie te drinken, maar ook om de laatste roddels te vernemen. De streek waar haast nog niet bestaat en de lokale bevolking nog uit zijn eigen moestuin eet, zijn eigen wijn en olijfolie maakt. Het platteland waar de toekomst voor het grijpen ligt, maar waarvan ik vrees dat het ook door de “vooruitgang” zal worden opgeslorpt.
Wie al een vleugje van een vakantie op het platteland in Midden Portugal wil proeven is het lezen van Vila Pouca een aanrader. Andere boeken van Komrij over Portugal zijn “Over de bergen” en “Een zakenlunch in Sintra”. Voor wie meer wil weten over de boeken van Gerrit Komrij verwijzen we graag naar Gerrit Komrij – De Bezige Bij Gerrit Komrij overleed in 2012 en ligt begraven in Vila Pouca da Beira. Zijn man Charles is in 2019 overleden en heeft eveneens zijn laatste rustplaats op de begraafplaats van Vila Pouca da Beira.
“Portugal, de bloem en de sikkel”
een geschiedenis door J. Rentes de Carvalho
Rentes de Carvalho, een Portugese schrijver, die al sinds 1956 in Nederland woont en werkt is een scherpe en kritische observator van zowel Nederland als Portugal. Over de recente geschiedenis van Portugal heeft hij in dit boek een vlijmscherpe, maar zeer leesbare analyse geschreven van de Anjerrevolutie van 25 april 1974 en zijn nasleep. Voor wie Portugal beter wil begrijpen is het lezen van “Portugal, de bloem en de sikkel” een must. Het is een geschiedenis van Portugal, maar is zoals vele geschiedenisboeken zeker niet saai. Met zijn vileine, maar ook humoristische schrijfstijl leidt Rentes de Carvalho je door de Portugese geschiedenis. Niet lichtvoetig, maar wel stof tot nadenken gevend. Na het lezen van dit toegankelijke boek begrijp je beter de huidige situatie waarin Portugal zich bevindt.
De Portugese geschiedenis
In het eerste deel van het boek wordt in het kort een beeld geschetst van de Portugese geschiedenis en zijn cultuur. De machthebbers waaronder de katholieke kerk worden niet gespaard. De koloniën met zijn slavernij dienden slechts ter meerdere eer en glorie van de enkele families die Portugal lang, en misschien nog wel steeds, in hun macht hadden. De vele inkomsten uit de Portugese koloniale geschiedenis met zijn handel en slavernij maakte de rijken rijker en de armen armer.
Het regime van Salazar
Het barbaarse regime van Salazar van 1932 tot 1968 heeft de ontwikkeling van het land geblokkeerd. Angst regeerde, waarbij de Pide, de geheime politie, tot in alle lagen van de bevolking was geïnfiltreerd. De armen bleven arm; ze bleven verstoken van goed onderwijs. In 1970 had slechts 56% van de Portugese bevolking middelbaar onderwijs genoten. Portugal had de hoogste kindersterfte van Europa en zo kunnen we nog even doorgaan. Veel ellende werd opgelost door een grote vlucht naar het buitenland. Het was alleen emigratie uit armoede.
De Anjerrevolutie
De Anjerrevolutie markeert het einde van het fascistische regime van Salazar en de zijnen. Maar de uiteindelijke resultaten van de Anjerrevolutie zijn voor de arme Portugezen niet alleen maar rooskleurig. Iedereen mag zijn mond opendoen, maar na het optrekken van de rookwolken van de Anjerrevolutie is er in politiek en sociaaleconomisch opzicht minder veranderd dan velen van ons hadden gewenst. De machtige families en de katholieke kerk pasten zich snel aan zonder hun macht te delen met het volk. Zoals zo vaak waren de partijen ter linkerzijde meer met elkaar bezig dan met politieke hervormingen. Wel zijn in de nasleep van de Anjerrevolutie de koloniën zoals Angola en Mozambique in snel tempo bevrijd van het Portugese juk.
“De bedelaar en andere verhalen”
door Fernando Pessoa
Fernando Pessoa is mijn favoriete Portugese schrijver. Met zijn korte krachtige verhalen daagt hij je uit. Hij brengt je in verwarring en geeft je stof tot nadenken. Hij doet je glimlachen en je verbazen. Hij heeft een eindeloze fantasie die je af en toe doet duizelen. Zijn verhalen gaan onder meer over de liefde, genot, schoonheid, de ziel, de natuur en bewustzijn. Als onderstaande korte passages uit enkele van de verhalen je aanspreken, ga dan onmiddellijk naar de boekwinkel om dit boek te kopen.
De Bedelaar
In dit verhaal spreekt de bedelaar iemand aan en wijdt hem in de zielenroerselen van zijn bestaan. Aan het einde van het verhaal loopt de bedelaar weg en kijkt de aangesproken persoon hem met starende ogen na tot de bedelaar “omkranst door de zonsondergang, verdween in de verste bocht van de weg”. ´Voor mij is het wezenlijk en verbijsterende van de dingen het feit dat ze echt bestaan. Het feit dat iets bestaat is wonderbaarlijk. En het andere wonderbaarlijke feit is dat ik hier ben en besef dat ze bestaan. Ik geniet in alle lagen van mijn ziel van die verschrikking. Ik weet heus wel dat de dingen niet zijn wat ze lijken en dat ik niet ben wat ik denk dat ik ben. De natuur overstijgt zichzelf. Ik ben veel meer dan ik ben. Als dat u een paradox lijkt, is dat de schuld van het heelal dat paradoxaal is.´
De kluizenaar uit de Zwarte Bergen
Een hem onwelgevallige recensie van zijn werk brengt de kluizenaar er toe af te zien van elke belangstelling voor het leven en de voor- of achteruitgang van de mensheid. Wat kan ons genot of grootheid geven? Iets van het voelen? Neen, niets, want (…) Het weten? Het enige geluk van het weten is het niet-weten, is het gebrek aan besef van wat je allemaal niet weet en ook nooit zult weten. Ons plezier in het handelen komt uitsluitend door ons onvermogen om te weten hoe begrensd en zinloos alle menselijk handelen in feite is.
De Pelgrim
Wanneer de jongeman niet nadacht of las, hing hij over de muur van de quinta, kijkend naar gezwind lopende reizigers (…), sjokkende ezels van de boertjes en de elegante paarden van de welvarende kooplui. Op een dag ontmoet hij de pelgrim, een man in het zwart die hem vertelt “Je moet niet naar de weg kijken, je moet hem volgen.“ Na deze ontmoeting kent de jongeman geen rust meer en zijn goede gevoel is verdwenen. Hij moet vertrekken, hij laat zijn verdrietige familie achter en gaat op weg. Alle verliefdheden onderweg falen, omdat hij de weg op zoek naar een man in het zwart moet volgen. In een loodrechte muur ontdekte hij uiteindelijk een afgrond waarin hij kon afdalen langs ontelbare treden. In een reusachtige kamer vol van licht, maar zonder uitgang zit de man in het zwart. Wat gebeurde er toen? `En hij gaf me een steen, een roos en een kruis. En stomverbaasd zag ik dat de steen exact hetzelfde was als de gefacetteerde steen die ik in de ring van de kasteelvrouw uit de stad op de berg had gezien; en dat de roos een volmaakt exemplaar was van het soort rozen die, niet volmaakt en grof, bloeiden in de rozentuin van de laatste jongedame die ik lief had gehad. Alleen een kruis als dat daar had ik nog nergens gezien. “ “Driemaal grote heer,` antwoordde ik. “ De pelgrim antwoordde: “ Van alles wat ik doorstaan en gezien heb, kan ik je niets leren, alleen maar datgene wat ik gezien en doorstaan heb. En van wat tegen mij gezegd werd is hetgeen ik je kan leren het weinige dat ik tegen je kan zeggen, en dat is wat tegen mij gezegd werd: “Je moet niet naar de weg kijken: je moet hem volgen tot het eind.`
“Zo maar een moord in Lissabon”
een misdaadroman door Robert Wilson
Catarina Oliveira wordt ongeveer veertig jaar na de Tweede Wereldoorlog op jeugdige leeftijd vermoord gevonden op een strand bij Lissabon. Ze is vermoord door een man die ze kende zonder te weten wie hij was. Het is het begin van een spannende misdaadroman. Tegelijkertijd is het ook een roman over het Portugal tijdens de tweede wereldoorlog. De roman kent twee verhaallijnen. De eerste speelt zich af tijdens de tweede wereldoorlog en de tweede lijn is het onderzoek naar de moord naar Catarina Oliveira. De eigenzinnige inspecteur Zé Coelho stuit bij zijn onderzoek naar de moord op Catarina Oliveira steeds op twee namen. De Duitser Klaus Felsen, een van de hoofdpersonen, wordt in 1941 door de SS gedwongen naar Portugal te gaan om daar voor het naziregime wolfraam te kopen. De tweede hoofdpersoon is Joaquim Abrantes, een analfabete boer die tegen een hoge prijs de Duitsers helpt het wolfraam van de Engelsen te kapen. Na de Tweede Wereldoorlog begint Abrantes samen met Felsen een lucratieve handel begint waarmee ze schatrijk worden. Het onderzoek voert inspecteur steeds verder terug naar de Tweede Wereldoorlog. Naar het gekonkel in Lissabon, maar ook naar de barbaarse oorlog in Midden Portugal. Het dunbevolkte platteland rondom Viseu en Guarda vormt het toneel tussen de geallieerden en de nazi´s in de barbaarse strijd om het wolfraam. In de spannende ontknoping komen de twee verhaallijnen overtuigend bij elkaar. Het is een spannend en fascinerend boek dat je in een adem uitleest.
“De Portugese keuken”
een kookboek door Edite Vieira
De Portugese keuken is veelzijdig. Elke streek heeft zijn eigen specialiteiten. Vlees en vis zijn ruimschoots vertegenwoordigd in de restaurants. De Portugese keuken is een pure eerlijke keuken zonder veel liflafjes. In de lokale familierestaurantjes zie je dit terug. Het lekkere eten staat centraal. Lekkere voedzame soepen. Gegrild vlees of vis, maar ook lekkere stoofpotjes. De zoete nagerechten zijn echt superieur. In dit boek, een klassieker over de Portugese keuken, staan heel veel specialiteiten op een zeer toegankelijke manier beschreven. De gerechten zijn gemakkelijk te maken en vragen niet al te veel voorbereiding. Tegelijkertijd geeft Edite Vieira een leuke inleiding over de smaken van het land, zijn ingrediënten, de meest gebruikte kruiden en zijn tradities. Wat zijn onze favorieten? Allereerst de in kruiden opgelegde olijven. Samen met brood ontbreekt het in geen enkel restaurant. Bij de inktvissalade – een voorgerecht – lik ik mijn vingers af. Mijn favoriet vleesgerecht is Pato com arroz – Eend met rijst. En het kan bijna niet anders mijn favoriete visgerecht is Bacalhau, stokvis of gedroogde kabeljauw. De Portugezen zijn er trots op dat de bacalhau op meer dan 100 verschillende manieren kan worden bereid. Desserts zijn er te veel om op te noemen; de een nog lekkerder dan de ander. En om niet te vergeten bij de koffie de pastel de nata, het nationale taartje van Portugal. In dit boek vind je alle favorieten gerechten terug.
“Portugal! Portugal! Portugal!
een tijdreis van Noord naar Zuid door Lieke Noorman
Toen we onze blog “met 5 boeken op ontdekkingsreis door Portugal” hebben gepubliceerd, gaf een van de lezers ons de tip dat het boek Portugal! Portugal! Portugal! van Lieke Noorman eigenlijk niet mag ontbreken in de voorbereiding op je vakantie naar Portugal. We hebben het direct aangeschaft, gelezen en inderdaad het is een absolute aanrader. Zelf noemt ze haar boek “Een tijdreis van Noord naar Zuid”. In acht bijdragen geeft ze een prachtig inzicht in het hedendaagse Portugal met aandacht voor “goede en niet zo goede oude tijden” en het verleden dat nog steeds zo zijn stempel drukt op het Portugal van vandaag.
Salazar
De titel was in de tijd van Salazar de slogan van de jeugdbeweging Mocidade Portuguesa, waarvan de jeugd verplicht lid was. Maar na het lezen van dit kritische maar warme boek begrijp je heel goed waarom Lieke Noorman deze slogan als titel gebruikt om haar liefde voor dit land uit te drukken. De fado met Amalia Rodriguez, de trots van Portugal, is, hoe kan het ook anders, het eerste onderwerp. De bacalhau, het nationale voedsel geeft een mooi beeld van de vroegere vissers die met hun kleine bootjes de kabeljauw op de woelige zeeën vingen tot aan de grote moderne fabrieken in Ilhavo waar de stokvis ontzout en diepgevroren “ready to cook” wordt geproduceerd. In Santa Comba Dão, ongeveer 20 minuten gelegen van onze B&B, leeft nog steeds de tegenstelling tussen de aanhangers van Salazar en de verdedigers van de Anjerrevolutie. Het verdwenen hoofd van een standbeeld van Salazar is nog steeds onderwerp van een verhit debat. De andere hoofdstukken met de ondertitels “Het gevecht om de Alentejo”, “Vila Chã en zijn emigranten”, “Commercie en troost in Fatima” en “Groentjes, tegengeluiden en bier in Coimbra” . Met “Lissabon! Lissabon! Lissabon!, een ode aan deze stad, eindigt ze haar rondreis.
“Branco & Julia!”
een speelse roman over het kunstenaarsbestaan in Lissabon
De titel van de derde roman van Gert-Jan van den Bemd, Branco & Julia riep onmiddellijk een associatie op met de liefdesgeschiedenis tussen Pedro & Inês, de toekomstige koning Pedro en zijn geliefde Inês de Castro. De vader van Pedro laat uiteindelijk Inês onthoofden om de relatie met het Spaanse vorstenhuis te redden. Gelukkig loopt het in Branco & Julia met de hoofdpersonen beter af.
Branco
Branco is een ietwat verzuurde antiekhandelaar die op de Feira de Ladra in zijn sjofele kleding altijd op zoek is naar koopjes. Na zijn aankoop van de originele versie van een gedichtenbundeltje van Fernando Pessoa denkt dat hij zijn leven toch nog zin kan geven door voor het schrijversvak te kiezen. De foto´s van Yvette zouden de inspiratiebron moeten zijn voor zijn meesterwerk. Ondanks een duur notitieboekje en een mooie pen moet hij uiteindelijk toch tot de conclusie komen niet de talenten te hebben om een roman te schrijven. Maar voor Branco zover is gaat er nog heel wat water door de Taag.
Julia
In het atelier van de als kunstenaar geflipte Valerio exposeert Julia naakt voor welwillende maar niet talentvolle amateurschilders. Ze is een jonge schilderes en verkoopt af en toe haar werk ook op de Feira da Ladra. Maar ook haar carrière wil niet echt vlotten.
Feira da Ladra
Julia en Branco treffen elkaar bij toeval op de Feira da Ladra bij een kraam met antieke zwart-wit foto’s en kijken naar dezelfde serie foto’s van Yvette en haar familie. Julia slaagt er tot ongenoegen van Branco er in twee foto´s van Yvette te kopen. Branco koopt de rest van de foto´s, maar is door het ontbreken van de twee foto´s ontevreden en ongelukkig.
-
- Yvette als kind
-
- Yvette en Lucky
-
- Yvette
-
- Yvette en Lucky
Valerio brengt de twee bij elkaar om zijn plannetjes ten uitvoer te kunnen brengen.
De eerste helft van de roman speelt zich af in Lissabon; op de Feira da Ladra, de kroegjes waar Branco zijn koffietjes drinkt, het atelier van Valerio en het huis van Branco. Het geeft mooie inkijkjes in het spel van loven en bieden op de Feira da Ladra. Het is voor mij het mooiste en spannendste deel van het boek. In het tweede deel gaan de drie samen om uiteenlopende redenen in Frankrijk op zoek naar de geschiedenis van Yvette.
Branco & Julia is een mooie en vlot geschreven roman. Gert-Jan van den Bemd heeft een pakkende en luchtige stijl van schrijven. De twee hoofdpersonen vertellen beiden in de ik-vorm hun verhaal. Dat is in het begin even opletten. Vooral zijn pakkende en speelse beschrijvingen van de hoofdpersonen en het milieu waarin ze verkeren zijn als schilderijtjes, hilarisch en vermakelijk.
-
- Feira da Ladra Lissabon
-
- Feira da Ladra Lissabon
Als je een vakantie in Portugal wilt doorbrengen is Branco & Julia zeker een aanrader. Het maakt je verlangen naar het mooie Portugal met zijn imposante hoofdstad Lissabon alleen maar groter. Voor degene die het boek nog niet heeft gelezen voor of tijdens zijn/haar vakantie is er geen probleem. Het staat in de boekenkast van Quinta Vale Porcacho op je te wachten. Uitkijkend over het dal van de Mondego en de Serra do Caramulo inspireert het boek je nog meer van Portugal en zijn hoofdstad te willen zien en voelen.
Tijdens onze vakantie in november 2022 hebben we ook Lissabon bezocht. Na het lezen van Branco & Julia hebben we het verblijf in Lissabon verlengd om de Feira de Ladra, de grootste vlooienmarkt van Lissabon, op zaterdag te kunnen bezoeken. Naarstig heb ik gezocht naar nog een foto van Yvette en een eerste exemplaar van een geschrift van Pessoa. Natuurlijk niet gelukt, maar vergelijkbare foto´s zijn op de Feira da Ladra nog steeds te koop. Maar geen reden om te treuren. Gert-Jan van den Bemd laat je in zijn roman genieten van Lissabon zonder er te zijn.
Tot slot
Maak je geen zorgen als je door de waan van alledag geen tijd hebt om deze boeken voor je vakantie te lezen. Bij onze B&B “Quinta Vale Porcacho in Póvoa de Midões (de Beiras) staan ze allemaal in de bibliotheek. En tja, wat is er mooier dan een mooi boek te lezen op het platteland van Midden Portugal, in de streek waar Gerrit Komrij lang heeft gewoond , in de buurt van Nelas waar de oorlog om het wolfraam zich mede voltrok. Is zelf kokkerellen niet je hobby maar houd je wel van lekker eten, dan is een goed alternatief je vakantie door te brengen in Portugal. De vele restaurantjes op het platteland serveren de lokale gerechten. Bij B&B Quinta Vale Porcacho wordt ook geregeld gekookt. We koken het liefst traditionele gerechten. Onze table d´hôte in de zomer is inmiddels gekend. Samen met alle gasten eten we een tot tweemaal per week een driegangendiner met de lekkerste ingrediënten uit de eigen moestuin. Nieuwsgierig geworden naar de boeken, reizen in Portugal of naar een verblijf bij onze B&B? Lees dan ook eens onze blog over de onontdekte parel in Midden Portugal. Voor de blog kun je de volgende link gebruiken. De Beiras, een onontdekte parel in Midden Portugal tussen Lissabon en Porto
Vragen, twijfels, of gewoon graag meer informatie nodig? Wij zijn er voor jullie en zijn graag bereid jullie nader te informeren over de mogelijkheden.
Over Lissabon gesproken: Lees ‘Fado Alexandrino’ en ‘Als een brandende huis’ van de Portugese schrijver António Lobo Antunes. Prachtig.